Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie zwraca się z uprzejmą prośbą o wsparcie finansowe dla prowadzonego przez nas projektu odbudowy pierwszego polskiego przegubowego autobusu miejskiego Jelcz AP-02. Planowane na ten rok uruchomienie pojazdu z okazji stulecia warszawskich autobusów i czterdziestolecia naszego stowarzyszenia nie było możliwe.
Z powodu pandemii nasze stowarzyszenie – podobnie jak wiele innych podmiotów w kraju – straciło możliwości finansowania tej odbudowy. Jesienią ukończyliśmy z dostępnych jeszcze środków jedynie remont jednego z pierwszych jelczy berlietów PR110U z 1978 roku, którego premiera miała również uświetnić tegoroczne jubileusze.
Jak powstały przegubowe „ogórki”?
Przegubowy “ogórek” to bardzo ciekawa konstrukcja. Jej powstanie wiąże się z dużymi brakami kierowców oraz pojazdów do obsługi komunikacji miejskiej przełomu lat 50. i 60. ubiegłego wieku, które spowodowały, że z dwóch rozbitych autobusów pojedynczych zbudowano pojazd przegubowy.
Model AP-62, bo o nim mowa, jest chyba najbardziej warszawskim z warszawskich autobusów. Jego konstrukcja powstała bowiem w Warszawie i specjalnie dla Warszawy. Powstał w 1962 roku na terenie Centralnych Warsztatów Samochodowych przy ul. Włościańskiej pod kierunkiem Aleksandra Wista, ówczesnego kierownika zajezdni „Redutowa”. Prace nad projektem trwały raptem 42 dni, a jego nazwa oznaczała „autobus przegubowy (rocznik) 62”. Do jego wykonania wykorzystano jedną škodę 706 RTO (miejską) z ówczesnego Miejskiego Przedsiębiorstwa Autobusowego i drugą (dalekobieżną) pozyskaną z PKS. Powstały w ten sposób trzyosiowy pojazd liczył 17,8 m długości i dysponował 46 miejscami siedzącymi i 96 miejscami stojącymi.
W połowie 1963 roku dokumentację techniczną modelu AP-62 przekazano do fabryki w Jelczu celem dalszej modyfikacji. JZS przejęły produkcję autobusów przegubowych – także dla innych miast. Dokonano wtedy zmian w konstrukcji pojazdu, zmniejszając jego masę własną. Przearanżowano również układ siedzeń, co pozwoliło na zwiększenie liczby przewożonych pasażerów. Do Warszawy w latach 1964-1967 dotarło 130 takich pojazdów oznaczanych symbolem AP-02. Stacjonowały one na zajezdniach „Inflancka”, „Redutowa” i „Woronicza” i kursowały w Warszawie do 1975 roku.
W 1966 roku zakłady w Jelczu opracowały dokumentację nieco krótszego, bo 15,9-metrowego modelu 021. Rozwiązanie to, wraz z zastosowaniem skrętnej trzeciej osi, zaadaptowanej z samochodu ciężarowego Żubr, usprawniło znacząco manewrowanie pojazdem. W nowym przegubowcu, produkowanym seryjnie w latach 1967-79, zmieniono również środkowe drzwi z dwuskrzydłowych na czteroskrzydłowe „harmonijkowe”. Warszawskie 309 egzemplarzy rozlokowano na wszystkich wyżej wymienionych zajezdniach, a także na otwartej w 1969 roku „Ostrobramskiej”. Ostatnie pojazdy skasowano w 1979 roku.
Nasz autobus
Należący do KMKM egzemplarz pochodzi z pierwszej partii produkcyjnej jelczy AP-02, wprowadzonym do eksploatacji 5 stycznia 1965 roku z numerem bocznym 2012. Po zakończeniu eksploatacji, w marcu 1972 roku został odsprzedany do Płocka, gdzie otrzymał numer 217 i stał się jednym z pierwszych „przegubowców” w historii płockiej komunikacji miejskiej. Kres eksploatacji naszego autobusu nastąpił w 1979 roku, kiedy został sprzedany jako złom użytkowy z przeznaczeniem na komórkę. Na początku 2019 roku udało się odnaleźć w jednej z okolicznych wsi wrak pierwszego płockiego przegubowca z warszawskim rodowodem.
Ze względu na bardzo zły stan wraku i jego niekompletność, przy odbudowie pojazdu konieczne będzie wykorzystanie elementów z innych pojazdów. Ze względu na ogromne doświadczenie w remontach pojazdów zabytkowych rodzinnej firmy państwa Rzęchowskich, znanej z udanego remontu chaussona AH48, należy spodziewać się interesującego efektu finalnego.
Od końca 2019 roku zdemontowane zostały wszystkie elementy nadwozia. Weryfikacji poddano konstrukcję szkieletu, typując te jej elementy, które muszą zostać wymienione. Po piaskowaniu nastąpią konieczne prace spawalnicze.
Równolegle przygotowywane są inne elementy. W warsztatach zewnętrznych zamówiono elementy przetłaczane (m.in. słupki międzyokienne i elementy drzwi) oraz elementy gięte (m.in. pasy nad- i podokienne). Wykonano już szkielety foteli pasażerskich, w finalnym stadium jest formowanie drewnianych podstaw poduszek siedzisk i oparć.
Przygotowanie zawczasu szeregu elementów wyposażenia ma spowodować szybkie przeprowadzenie finalnego autobusu. Pozostaje mieć nadzieję, że przywrócony wkrótce do życia przegubowiec będzie godnym partnerem dla wzorcowo wyremontowanego przegubowego Jelcza w MPK S.A. w Krakowie.
Jeżeli ktoś z Was chciałby nam pomóc, serdecznie zapraszamy do współpracy!
Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie
ul. Grochowska 316/320, 03-839 Warszawa
KRS: 0000108009 NIP: 525-206-17-88 REGON: 013117278
kontakt@kmkm.waw.pl
tel. (wiceprezes Marcin Żabicki): 608 041 759
Numer konta bankowego:
92 1750 0012 0000 0000 3535 8536
Zbiórka w serwisie Zrzutka.pl
Za każdą okazaną pomoc serdecznie dziękujemy!
